در حالی‌ که مقام‌های وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی جمهوری اسلامی پنج تا شش میلیون مسافر خارجی را که سالانه به ایران می‌آیند، «گردشگر» جا می‌زنند و برای خود دستاوردسازی می‌کنند، فعالان گردشگری از رکود کامل بازار این صنعت خبر می‌دهند.

در پیوند با همین موضوع، محمدعلی اشرف واقفی، نایب‌رئیس سابق جامعه تورگردانان ایران، گفت: «گردشگری ورودی ایران عملا متوقف شده است.» به گفته این فعال گردشگری، در حال حاضر تقریبا هیچ گردشگر اروپایی یا آمریکایی به ایران سفر نمی‌کند و بازار گردشگری به تعداد محدودی مسافر روس‌ و چینی‌ محدود شده است.

نایب‌رئیس سابق جامعه تورگردانان ایران با بیان اینکه تورهای خارجی به فعالیت در ایران علاقه‌ای ندارند، به خبرآنلاین گفت که صنعت گردشگری ورودی تقریبا تعطیل شده و حتی فصل بهار آینده که همیشه اوج گردشگری ایران بود، هم از دست رفته است.

بر مبنای داده‌های رسمی، سالانه بین پنج تا شش میلیون مسافر خارجی وارد ایران می‌شوند که شمار زیادی از این افراد عمدتا از کشورهای همسایه مثل عراق، افغانستان، پاکستان و جمهوری آذربایجان‌اند که با اهداف کاری و تجاری به ایران سفر می‌کنند. برخی دیگر نیز در دسته‌بندی‌ گردشگری زیارتی و گردشگری سلامت قرار می‌گیرند. با این حال مسئولان میراث فرهنگی همه این افراد را «گردشگر» محسوب و ادعای رونق صنعت گردشگری در ایران را مطرح می‌کنند. در صورتی‌ که طبق گفته نایب‌رئیس سابق جامعه تورگردان‌ها، «این نوع سفرهای محدود با سفرهای گروهی گردشگران تفاوت اساسی دارد».

اشرف واقفی ضمن تاکید بر اینکه گردشگرانی که اکنون به ایران سفر می‌کنند، عمدتا از کشورهای عربی و به‌ویژه عراق‌اند، گفت که رونق اصلی صنعت گردشگری ایران به دلیل ورود گردشگران اروپایی بود که حالا تقریبا غایب‌اند و بازار گردشگران محدود به روس‌ها و چینی‌ها شده که آن‌ها نیز نسبت به گذشته، به تعداد بسیار محدود به ایران سفر می‌کنند.

به گفته او، معدود مسافران اروپایی هم که به ایران می‌آیند، عمدتا برای مقاصد کاری سفر می‌کنند و نمی‌توان آن‌ها را در دسته گردشگران گروهی و فرهنگی قرار داد. در گذشته، گردشگرانی از آمریکای شمالی و جنوبی، شرق آسیا و اروپا به ایران سفر می‌کردند اما اکنون بازارهای اصلی تعطیل شده‌اند.

این فعال گردشگری، مهم‌ترین چالش صنعت گردشگری در ایران را «احساس ناامنی» گردشگران خارجی خواند و گفت که حتی رخدادهای کشورهای دیگر مانند سوریه، یمن و لبنان هم بر ذهنیت جهانی درباره ایران تاثیر می‌گذارد.

او در عین حال اشاره کرد که لغو پروازهای بین‌المللی و بسته شدن آسمان ایران هم برخی مواقع گردشگری ورودی را تحت تاثیر قرار داده است. ضمن اینکه مشکلات زیرساختی نیز نقش مهمی در این رکود دارد.

گردشگری در توسعه اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی کشورهای مختلف نقشی کلیدی دارد. کشورهای گردشگرپذیر با اقدام‌هایی مانند محافظت اصولی از محیط زیست، منابع طبیعی و آثار فرهنگی و تاریخی در مسیر گردشگری پایدار گام برمی‌دارند و با اقدام‌هایی مانند ثبت جهانی آثار و محوطه‌های تاریخی و طبیعی جاذبه‌هایشان را به جامعه جهانی معرفی می‌کنند.

این اقدام‌ها نه‌تنها جذب بیشتر گردشگران را در پی دارد که به توسعه اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی پایدار کشورها نیز کمک می‌کند.

بررسی عملکرد جمهوری اسلامی در حوزه گردشگری و مقایسه آن با اقدام‌های دیگر کشورها علت اصلی افول صنعت گردشگری در ایران را آشکار می‌کند.

ایران کشوری با تاریخ و فرهنگ بسیار غنی و متنوع است و در این سرزمین صدها اثر و بنای تاریخی وجود دارند که بازدید هر یک از آن‌ها به‌تنهایی می‌تواند انگیزه گردشگران برای ورود به ایران باشد. تنوع فرهنگی، اجتماعی و طبیعی نیز جاذبه‌های گردشگری ایران را خاص و بی‌همتا کرده است. با این حال، میل گردشگران خارجی برای ورود به ایران پیوسته کاهش می‌یابد، زیرا جمهوری اسلامی در سه حوزه‌ اصلی گردشگری، یعنی توسعه زیرساخت‌ها، تبلیغات و گردشگری پایدار، عملکرد مناسبی نداشته است.

در حوزه زیرساخت‌ها، هتل‌ها و بوم‌گردی‌های ایران، طی بیش از چهار دهه اخیر بهسازی نشده‌اند. حمل‌و‌نقل ایران از صنعت هوایی گرفته تا اتوبوس‌های بین‌شهری و راه‌آهن فرسوده و ناایمن‌اند و خدمات دیجیتال نیز به‌ دلیل فیلترینگ در پایین‌ترین درجه قرار دارد.

در بخش گردشگری پایدار نیز خبرهایی که هر روز از نابودی و تخریب محیط زیست، منابع طبیعی و آثار تاریخی منتشر می‌شود، به‌خوبی گویای وضعیت کنونی است. به این موارد باید مسئله تبلیغات معکوس را نیز افزود. زیرا گردشگران خارجی به‌خصوص آمریکا‌یی‌ها و اروپایی‌ها در نتیجه سیاست‌ گروگان‌گیری جمهوری اسلامی خطر سفر به ایران را بسیار می‌دانند.

تحریم‌های بین‌المللی و محدودیت‌های مربوط به تراکنش‌های مالی بین‌المللی، حجاب اجباری، ممنوعیت نوشیدنی‌های الکلی، فرسودگی زیرساخت‌ها، اقتصاد ناپایدار، فیلترینگ و گروگان‌گیری اتباع خارجی با هدف امتیازگیری از کشورهای غربی دلایلی‌اند که تمایل گردشگران را برای سفر به ایران تحت تاثیر قرار می‌دهند.

در جریان خیزش سراسری ۱۴۰۱ برخی کشورهای اروپایی و آمریکایی از جمله فرانسه، بریتانیا، سوئد، بلژیک، کانادا و ایالات متحده با صدور هشدار قرمز از شهروندانشان خواستند سفرهای غیرضروری به ایران را لغو کنند.

سیاست‌های تنش‌آمیز جمهوری اسلامی در منطقه و جهان نه‌تنها به توسعه صنعت گردشگری منجر نشده که نابودی کسب‌وکارهای مرتبط با صنعت گردشگری را نیز در پی داشته است.

اکنون در حالی‌ که مقام‌های دولتی ایران با آمار ورود شش میلیون مسافر خارجی به ایران برای خود دستاوردسازی می‌کنند، ترکیه سقف درآمدهایش از محل گردشگری را به بیش از ۵۰ میلیارد دلار در سال رسانده و نامش را در میان ۱۰  کشور برتر جهان در صنعت گردشگری ثبت کرده است و قصد دارد درآمدش از گردشگری را ظرف ۱۰ سال آینده به ۱۳۵ میلیارد دلار برساند.

آمار وزارت فرهنگ و گردشگری ترکیه نشان می‌دهد که در سال ۲۰۲۳ بالغ‌ بر ۵۶ میلیون گردشگر از کشورهای مختلف جهان وارد ترکیه شدند و درآمد این کشور از محل گردشگری از ۵۴ میلیارد دلار فراتر رفت.